فردوس باقری: ساماندهی زنجیره تأمین منجر به کاهش نقدینگی مورد نیاز بنگاه‌ها می‌شود / در دهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن مطرح شد

همزمان با دهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ایران با نگاهی به بازار که اول و دوم بهمن‌ماه برگزار شد، فردوس باقری، مدیرعامل سککوک از سخنرانان این همایش درباره لزوم حوزه جدید تأمین مالی برای بنگاه‌های کوچک و بزرگ که باعث به کاهش نقدینگی می‌شود، صحبت کرد. باقری تاکید کرد که از مهم‌ترین چالش‌های توسعه صنعت فولاد ایجاد ظرفیت در بنگاه‌های کشور به‌خصوص بنگاه‌های کوچک و متوسط است تا بتوانیم محصولات تولید شده را جذب کنیم.

به‌گفته او با توجه به اینکه تولید یک طرفه ما کمکی به بنگاه‌های کوچک و متوسط نمی‌کند، مجبور هستیم در نگاه جدید به شبکه اقتصادی دنیا به مساله فروش هم توجه ویژه‌ای داشته باشیم. اگر بخواهیم این مفهوم را در کنار سایر مفاهیم در حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمند قرار دهیم، مساله تأمین مالی زنجیره تأمین به‌عنوان یکی از نگاه‌های کلیدی در شبکه اقتصادی کشور یک ضرورت محسوب می‌شود و ایجاب می‌کند که ما به بنگاه‌های حاضر در صنعت فولاد از دید مدیریت زنجیره تأمین و تأمین مالی زنجیره آنها توجه خاصی داشته باشیم.

عدم همگامی چرخه‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین، تامین مالی کننده‌­ها را با مشکل جدی مواجه کرده است

او اشاره کرد که بعد از آخرین بحران بانکی در سطح دنیا در سال ۲۰۰۸ تأمین مالی بنگاه‌ها دچار تحول جدی شده و مفهومی با عنوان تأمین مالی زنجیره تأمین به عرصه بانکی و شبکه تأمین مالی بنگاه‌ها اضافه شده است. در نگاه جدید یک بنگاه نه از منظر داشته‌ها و سرمایه‌هایش بلکه از منظر توانمندی ایجاد مبادلات در حوزه خریدوفروش ارزیابی می‌شود و بانک با رصد جامع توانمندی‌های تأمین می‌تواند نسبت به تخصیص حد اعتباری لازم به آن بنگاه اقدام می‌کند.

باقری با بیان اینکه این اتفاقی است که باعث می‌شود موضوع و مفهوم جدیدی در این حوزه داشته باشیم، توضیح داد: «برای این موضوع در سطح دنیا طی سال‌های اخیر استانداردهایی تعریف شده است. اتاق بازرگانی ما نیز در این سال‌ها به این مساله توجه ویژه‌ای داشته و نسبت به ترجمه این استانداردها اقدام کرده است. مهم‌ترین استانداردی که در حوزه تأمین مالی زنجیره تأمین و مفهومی با عنوان Account Open وجود دارد، استاندارد مقررات متحد شکل پرداخت است که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده و متاسفانه هم‌زمانی انتشار این مفهوم و ابزارهای جدید با مساله تحریم بانکی ما باعث شده که بانک‌های ما از دسترسی به این تراکنش‌ها در حوزه تراکنش‌های سوئیفت بهره‌مند نباشند.»

طبق گفته او استاندارد مقررات متحد شکل پرداخت از حدود سال ۲۰۱۳ فراگیر شده و مفهومی با عنوان عدم تقارن اطلاعات که چالش اصلی تامین مالی کننده­ها درحوزه تأمین مالی است را تقریباً حذف کرده است. عدم همگامی چرخه‌های اطلاعاتی زنجیره تأمین و چرخه‌های مالی باعث شده که تامین مالی کننده­ها از تخصیص منابع لازم به بنگاه‌ها اجتناب یا آنها را با ریسک جدی مواجه کنند.

فقدان اطلاعات به‌هم پیوسته از بنگاه‌ها، تقاضاهای آنها را برآورده نمی‌کند

او توضیح داد که این مساله ای است که شاید بسیاری از بنگاه‌هایی که در این نمایشگاه حضور دارند در مواجهه با شبکه بانکی ما به آن مبتلا هستند. با توجه به نگاه گذشته‌نگر بانک‌ها تقاضاهایی که در حوزه تأمین مالی سرمایه در گردش به شبکه بانکی ارجاع می‌شود، به صورت‌های مالی اجابت نمی‌شود. بنابراین بنگاه‌ها از دریافت منابع لازم جهت تأمین مواد اولیه خود محروم می‌شوند. این اتفاق را اگر بخواهیم از ۲۰ فروردین‌ماه ۱۳۹۷ تا به امروز مدل‌سازی کنیم، نتیجه می‌گیریم که بنگاه‌ها با توجه به افزایش قیمت در حوزه مواد اولیه، نیاز به سرمایه در گردش بیشتری دارند.

از نظر او شبکه بانکی ما به صورت‌های مالی بنگاه‌ها در دوره‌های قبل نگاه می‌کند و عدم تخصیص منابع باعث می‌شود که تأمین مواد اولیه در بنگاه‌های کوچک و متوسط ما با چالش جدی مواجه شود. SCF پلتفرم‌ها در سطح دنیا تلاش کردند که با کنار هم قرار دادن اطلاعات لجستیکی، مالی و عمومی بنگاه‌ها بتوانند این خلأ را برطرف کنند.

باقری بیان کرد: نوع رپرتاژ اطلاعات در رسانه عمومی و صدا وسیما طوری است که گویا تولید کنندگان صنعت فولاد در تامین مواد اولیه مسیر اشتباهی را پیش می‌برند که در واقع این طور نیست. فقدان اطلاعات بهم پیوسته در یک بنگاه نظیر برق مصرفی کارگاه، فقدان اطلاعات صورت‌های مالی و در هم تنیدگی تقاضا‌های تاییدشان و قرارداد‌های فروش باعث می‌شود که بعضاً بنگاه‌هایی را طراحی کنیم که امروزه به مواد اولیه دسترسی دارند و هدفشان از آن دسترسی شاید تولید نباشد.

او گفت: به ازای آن بنگاه‌هایی را داریم که تقاضا‌هایی به صورت عملیاتی دارند اما از دسترسی به مواد اولیه محروم هستند. بنابراین نگاهی که نیاز است اتفاق بیفتد در سطح کشور یک تغییر جدی در حوزه زیر ساخت‌های الکترونیکی و جریان الکترونیکی تراکنش‌ها در کشور است. به عقیده او اتفاقی که نیاز است در سطح کشور اتفاق بیفتد، تغییری جدی و بنیادی در حوزه زیرساخت‌های الکترونیکی و جریان الکترونیکی تراکنش‌ها در سطح کشور است. اگر خریدی در سیستم ثبت شده و وجود دارد، آن خرید قابلیت تأمین مالی پیدا می‌کند و تأمین مالی فروش‌ها بر پایه اسناد دریافتنی نیز در همین فضا امکان پذیر است.

او ادامه داد که ما عقود مختلفی را در این حوزه برای تسهیل تأمین مالی بنگاه‌ها در دسترس داشتیم و داریم. در حوزه اسناد دریافتنی تأمین مالی خرید دین و در حوزه اسناد پرداختنی تأمین مالی مرابحه را باید به عنوان ابزارهای جدی در نظر گرفت.

مطالبه‌گری بخش تولید و بازرگانی از شبکه بانکی چالش‌های بنگاه‌ها را کاهش دهد

از نظر مدیرعامل سککوک آن چیزی که در دنیا به عنوان تغییر جدی مطرح است، موضوع زیرساختی است که پایه‌گذاران در استفاده از امور جدید و ظرفیت‌سازی در فضای تأمین مالی انجام می‌دهند. اگر ما به صادرات به‌عنوان یکی از محورهای پوشش مازاد ظرفیت تولید در کشور فکر می‌کنیم، باید به مفهوم Open Account و تغییری که در فضای حوزه مبادلات بین‌الملل در پرداخت تعهدات خارجی به سمت داخل است نیز فکر کنیم.

با توجه به صحبت‌های باقری از سال ۲۰۱۳ بالغ‌بر ۸۰ درصد تراکنش‌های سوئیفت، تراکنش‌های Open Account است که بخش بزرگی از این تراکنش‌ها را کشورهای شرق آسیا مانند چین پوشش داده‌اند و جایگاه اعتبار اسنادی به کمتر از ۲۰ درصد تراکنش‌های سوئیفت تقلیل پیدا کرده است، اما اگر بخواهیم به تراکنش‌های صادرکنندگان در کشورمان فکر کنیم، متوجه می‌شویم که این درصد بسیار تقلیل یافته است. اگر به توسعه متوازن در این صنعت و صنعت‌های دیگر فکر می‌کنیم باید به ابزارهای مورد نیاز بنگاه‌ها نیز فکر کنیم. بنابراین مطالبه‌گری بخش تولید و بازرگانی ما از شبکه بانکی به شبکه پرداخت کشور جهت ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مبادلات مالی و اقتصادی به‌عنوان مهم‌ترین مسائلی است که می‌تواند چالش‌های بنگاه‌ها را کاهش دهد و به طور واقعی هزینه‌ها را در این حوزه پوشش دهد.

او با بیان اینکه اکنون ابزارها و فرایندهای به‎هم پیوسته‌ای از تأمین مالی زنجیره تأمین، مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک کنار هم قرار گرفته است، توضیح داد: «در واقع اکنون پلتفرم‌هایی در سطح دنیا وجود دارند که بیش از پنج هزار شریک لجستیک، ۲۰ هزار بانک و ۴۰۰ هزار بنگاه را کنار هم قرار داده و مفهومی را به نام یادآوری اسناد جای خود را به رویدادهای داخل این پلتفرم‌ها داده است.»

سککوک، تأمین مالی بنگاه‌ها را سامان‌دهی می‌کند

باقری درباره مزتی که سککوک برای بنگاه‌ها فراهم می‌کند، گفت: «زمینه ورود ما به این بستر ایجاد هویت دیجیتالی بر بنگاه‌ها و ابزارهای نوین است. در دل پلتفرم سککوک ابزاری به نام برات الکترونیکی توانسته این ظرفیت را به بنگاه‌ها بدهد که دریافتنی‌ها و پرداختنی‌ها را در چارچوب این ابزار دریافت کنند و شبکه بانکی بتواند تأمین مالی بنگاه‌ها را در دو قالب اسناد دریافتنی و پرداختنی مدل‌سازی کند.»

به‌گفته او در حوزه اسناد دریافتنی مهم‌ترین ابزاری که در سطح دنیا کاربرد دارد، فکتورینگ نام دارد که خلاهای قانونی باعث شده تا سال جاری نتوانیم از آن در کشور استفاده کنیم. خوشبختانه با توجه به موضوع حداکثر استفاده از توان تولید خدماتی و حمایت از کالای ایرانی در ۱۵ خرداد ۱۳۹۸ این قانون ابلاغ شده و آیین‌نامه اجرایی آن در کمیسیون اقتصادی دولت در حال تدوین است که امیدواریم هرچه زودتر به شبکه عقود مورد استفاده در بنگاه‌ها به شبکه بانکی ما اضافه شود. در این حوزه بنگاه‌ها می‌توانند مطالبات خود را از بنگاه‌ها، نهادهای عمومی، تعاونی‌ها و بنگاه‌های خصوصی که از وام‌های رایانه‌ای استفاده کرده‌اند به نهاد مالی بسپرند و دغدغه‌ای برای تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز خود در جهت تأمین مواد اولیه نداشته باشند.

باقری ادامه داد: «این اتفاقی است که می‌تواند حجم بزرگی از چالش‌های بنگاه‌ها در تأمین مالی را پوشش دهد. این حجم قراردادهای فکتورینگ در سطح دنیا بالغ‌بر دو هزار و ۷۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ بوده که در کشورهای خاورمیانه نیز از این ابزارها استفاده می‌شود که متاسفانه سهم آن در شبکه تأمین مالی بنگاه‌های کشور صفر است. در واقع بنگاه‌های تولیدکننده ما با رویت رساندن مطالبات خود باید این ظرفیت را داشته باشند که در شبکه تأمین، تأمین مالی شوند، اما این بستر نیازمند این است که زنجیره تأمین بنگاه‌ها را در شبکه داشته باشیم و با تکیه ویژه بر زنجیره ارزش بتوانیم معاملات را در سیستم ساماندهی کنیم.»

تمرکز بر انواع خاصی از فولاد که ارزش افزوده دارند

او با اشاره به اینکه باید بر روی انواع خاصی از فولاد که ارزش‌افزوده بیشتری در زنجیره دارد، تمرکز کنیم، گفت: «ما در زنجیره تأمین باید به حوزه‌های تأمین مواد اولیه باید توجه ویژه داشته باشیم. بخشی از این ابزارها به بازار پولی کشور بر می‌گردد. متاسفانه بازار سرمایه در حوزه تأمین سرمایه در گردش حدود ۱۰ درصد نیازمندی‌های بنگاه‌های ما در بازار سرمایه و ۹۰ درصد در بازار مالی است. ابزارهای دیگری که باید در این حوزه به کار آید و می‌تواند در حوزه توسعه مقادیر کوچک مؤثر باشد، ابزارهای اوراق‌های بهادارسازی در بازار سرمایه و جمع‌سپاری به‌عنوان یکی از روش‌های مورد استفاده در سطح دنیاست. در جمع‌سپاری می‌توان منابع خردی که در اختیار مردم است را به سمت پروژه‌هایی که با هم‌افزایی بیشتر منجر به اثربخشی بیشتر در شبکه اقتصادی می‌شود، هدایت ‌کنیم.  همچنین در پروژه ظرفیت اوراق بهادارسازی می‌توانیم از ظرفیت‌های بازار سرمایه و نهادهای SCF کمک بگیریم.»

باقری با تاکید بر اینکه گره خوردن زنجیره تأمین در کنار تأمین مالی زنجیره تأمین و مدیریت لجستیک به‌عنوان یک چالش یا محور جدی باید مورد توجه بنگاه‌ها قرار بگیرد، توضیح داد: «به این جهت که اگر این سه فرایند را مد نظر قرار ندهیم، ممکن است نتوانیم ارزش افزوده حاصل در زنجیره‌ها را بالفعل کنیم. در این راستا نهادهای حاکمیتی باید به ما کمک کنند تا بتوانیم این بستر به عنوان بستری مهم در کشور به وجود بیاید و از برکات آن بنگاه‌های دیگر هم بتوانند استفاده کنند.»

به‌گفته او این اتفاق‌ها که در معاملات زنجیره‌ای به اصطلاح دو پله‌ای یا چند پله‌ای کنار هم گره می‌خورند باید منجر به این مساله شوند که بتوانیم با ابزارهایی مانند برات و استفاده از آنها در بخش تعهدات حجم سرمایه نقدینگی مورد نیاز بنگاه‌ها را کاهش دهیم. در شرایط فعلی که بنگاه‌های مالی ما با چالش جدی در تأمین منابع مواجه هستند، باید مورد تاکید قرار گیرد.

ایجاد بستر تهاتر در قابل تحریم

باقری به مهم‌ترین پروژه‌هایی که در این حوزه در سطح دنیا اجرا شده اشاره کرد و توضیح داد: «پروژه‌ای در مکزیک است که بیش از ۴۵۵ بنگاه بزرگ ۸۰ هزار بنگاه‌های کوچک و متوسط و ۲۰ فایننسر، ۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه سرمایه در گردش را هدایت کرده‌اند و توانستند بخش بزرگی از GDP مکزیک را تحت پوشش قرار دهند.»

او با بیان اینکه این رویه ‌ما، رویه‌ای نیست که در سطح دنیا کم‌کاربرد باشد، گفت: «ما زنجیره‌های متعددی را در صنایع فلزی و فولاد شناسایی کردیم و با کمک صنایع بزرگ فولاد مانند مبارکه و ذوب آهن اصفهان این زنجیره تأمین را از معدن سنگ آهن تا تولید ورق، زنجیره ورق خودرو، زنجیره ساپکو و زنجیره ایران خودرو به هم پیوند زده‌ایم. با این اتفاق می‌توانیم با تزریق کمترین نقدینگی که می‌تواند عامل تورم‌زا باشد چرخ‌های بزرگی را به حرکت در بیاوریم.»

به‌گفته او یکی از بهترین کارکردهای این بسترها، تهاتر به‌عنوان ظرفیتی برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه است که باید به این موضوع و استفاده از ظرفیت‌های ابزارهای پرداختی جدید به طوری جدی فکر کنیم و برای آن راه‌حل‌های عملیاتی در نظر بگیرم. همانطور که در وزارت اقتصاد و در بخش معاونت اقتصادی بر روی این مساله کار جدی آغاز شده که امیدواریم با کمک فعالان اقتصادی در شبکه بانکی به‌ویژه شبکه بانکی ایران آن را به ثمر برسانیم.